P4C Nedir? Nasıl Uygulanır?

Çocuklar için Felsefe (Philosophy for Children), yani kısaca P4C, öğrenme ve öğretmeye dair, çocukların düşünme ve iletişime geçme kabiliyetlerini geliştiren, kendilerine olan saygılarını güçlendiren ve akademik becerilerini geliştiren bir yaklaşımdır.

P4C, çocukların ya da yetişkinlerin felsefe hakkında konuşmalarını değil, felsefi konuşmalar gerçekleştirmelerini mümkün kılan bir yöntemdir. P4C çalışmaları, Felsefe Tarihi’nden büyük filozofların düşüncelerinin öğretilmesini değil, katılımcıların felsefi öğrenme ve öğretme denilen yöntemi keşfetmelerini ve kendilerine özgü bir yolda geliştirmelerini hedeflemektedir. 

P4C yönteminin mimarı Amerikalı Profesör Matthew Lipman’dır. Lipman’ın yönteme dair düşüncelerinin temelinde ise, hocası John Dewey’in özellikle eğitime dair düşünceleri bulunmaktadır. Lipman bu yöntemin temellerini yaklaşık elli yıl evvel atsa da, özellikle son 20 yılda yöntem gelişmiş ve zenginleşmiş, dünyanın her yerinde uygulanır hale gelmiş bulunmaktadır. 

P4C çalışmalarında, hikaye, video ya da resim gibi bir uyaran bir grup çocukla paylaşılır. Çocuklar deneyimli bir kolaylaştırıcı tarafından, uyaranla ilgili büyük felsefi sorularla baş etmek için teşvik edilir. Bu nedenle uyaran seçimi ve paylaşımı P4C pratiğinin en önemli unsurlarından birisidir. 

Fakat, P4C yönteminde uyaran seçimi çok önemli olsa da, yöntemin amacı yalnızca uyaran hakkında düşünmek değldir. Önemli olan uyaranın ne anlattığı değil, katılımcıların uyaran aracılığıyla nasıl bir düşünme deviniminden geçtikleridir. Yöntemin amacı, daha ziyade, hayatın her bir zerresinde felsefi olan noktaları keşfetmek ve yine hayatın felsefi olarak nasıl yaşanabileceğini teorik ve pratik olarak korunaklı bir alanda deneyimlemektir. 

Felsefi sorular sınanmaya ve sorgulanmaya açık sorulardır. Genel, merkezi öneme sahip fakat itiraz edilebilir soru ve sorunlardır; yani birden fazla geçerli cevapları vardır ve soru sormak çocukların yaşamında son derece önemli ve paylaşılan bir olgudur. Çocuklar aşağıdakilere benzer felsefi sorularla ilgilenirler:

• Yalan söylemek doğru mudur?
• Bizi biz yapan şey nedir?
• Herkese saygı göstermek zorunda mıyız?
• İyi insanlar kötü şeyler yapabilirler mi?
• Hepimiz aynı haklara mı sahibiz?

Oylama yapmak suretiyle çocuklar en çok tartışmak istedikleri soruyu seçerler. Kolaylaştırıcı çocuklara düşünmeleri ve bireysel olarak akıl yürütmeleri için zaman verir ve daha sonra grup olarak düşünceler paylaşılır ve söz konusu felsefi konuda derinleşme sağlanır. Zamanla, kolaylaştırıcı çocuklara daha derinlikli ve felsefi düşünmeleri için destek olur. Çocukların geliştirmeleri beklenen düşünme becerileri, aynı zamanda P4C’nin 4C’sini oluşturur: Eleştirel (Critical), yaratıcı (Creative), işbirlikçi (Collaborative), özenli (Caring)

Sorular daha felsefi ve imgesel bir hale geldikçe, çocuklar birbirlerini dikkatlice dinlemeyi, düşünce farklılıklarını saygılı bir şekilde keşfetmeyi ve başkalarının fikirlerine değer vermeyi öğrenir. 

Çocuklar zamanla yeteneklerini geliştirebilsin ve kavrayışlarını güçlendirebilsin diye P4C düzenli bir etkinlik olarak sürdürülmelidir. Kolaylaştırıcının rolü; diyalogların kalitesi, sürecin ilerlemesi ve müfredatla uyumun sağlama alınması açısından son derece kritiktir.

Profesör Matthew Lipman, P4C yaklaşımını geliştirirken Vygotsky, Piaget, Dewey gibi filozof ve eğitim bilimcilerden ve özellikle Sokratik diyalog geleneğinden etkilenmiştir. Dolayısıyla, P4C yönteminin arkasında yaklaşık 3000 yıllık bir felsefi gelenek ve kökenleri en az felsefeninki kadar eski olan özgün bir demokrasi anlayışı vardır. 

P4C ile ilgili daha birçok şey söylenebilir, makaleler ve kitaplar yazılabilir. Ancak yönteme bu şekilde yaklaşmak, bizzat yöntemin ruhuna aykırıdır. Önemli olan felsefi düşünme deneyimi yaşamak ve bu deneyimden hareketle öğrenmektir. 

Eğer P4C hakkında daha fazla şey öğrenmek ve bir P4C Kolaylaştrıcısı olmak isterseniz, eğitimlerimize göz atabilir, bizimle iletişime geçebilirsiniz.